Powróceni

wieku. Doświadczanej, smaganej trudami, pomijanej. O bezwzględności niemieckiego kolonializmu w ujęciu ogółu, ale przede wszystkim jednostki, która tak często umyka w bezkształtnej masie. Bo wyjście po herbatę może przynieść śmierć, a nawet będąc daleko od rodziców, odczuwa się samotność gdy odejdą. Bo czasem całe życie można zamknąć w jednym tobołku, a innym razem nie można go zmieścić na kartach jednej książki. Bo bywa, że datę urodzin trzeba sobie wybrać i pada na szósty dzień szóstego miesiąca. Bo są tacy, którzy czerpią siłę z ze strachu innych. Bezduszni? Powieść, pochodzącego z Tanzanii, zeszłorocznego laureata Nagrody Nobla, więc od początku oczekujemy wiele. Jakby poprzeczka podnosiła się samoistnie, ale po kolei. Cztery historie, o indywidualnych odcieniach, choć w każdej pojawiają się smugi przemocy, moralnych dylematów i bolesnej codzienności. Przede wszystkim mamy tu wymiar męski - wojenna zawierucha, majątkowe zawiłości, szorstkie relacje, ale też kobiecy - naznaczony odrzuceniem, brakiem szacunku, cierpieniem, choć przez fakt, że przemawiał do mnie najgłośniej, było go dla mnie zbyt mało. Czuję niedosyt. Poznajemy więc Ilyasa, który doświadczył trudnego domu zamiast ostoi. A więc uciekł, choć czy do końca chciał właśnie tego? Może to tylko młodzieńczy bunt, poryw chwili. Odebrano mu jednak prawo decyzji, żołnierz z Schutztruppe nie miał skrupułów. Zostaje porwany, a rodzinna nić przerwana. Jego siostra Afiya zostaje. Po utracie obojga rodziców wychowywana jest przez przybranych krewnych. I to jej opowieść życia poruszyła mnie najmocniej. Bo czy najbliżsi mogą być jednocześnie najdalszymi? Paradoks, który się dział i dzieje. Maltretowana za to, że potrafiła pisać. Wykorzystywana do ciężkich prac. Poniżana za nic. Nie sądziła, że kiedykolwiek będzie zdolna do miłości, że złoży okruchy swojego wnętrza i wykroczy ponad pogardę wobec siebie. Czy jej się to uda? Czy wkraczanie w bycie kobietą będzie łatwą drogą? Jest też kupiec Khalifa, którego los jakby był determinowany przez wybory innych. Praca, żona, to wszystko nie zależało od niego. Jakby marionetkowe trwanie, które chce mieć siłę. Wreszcie Hamza, człowiek traktowany jak przedmiot - oddany w zastaw za długi. Trafia do wojska, gdzie przedmiotowe traktowanie wciąż spada na niego jak kamienna lawina. Jego bycie nie jest usłane miękkością, ale go ocala, pozostawiając włóczęgą bez środków do przetrwania. Teraz stara się pozbierać w całość, choć odnieść można wrażenie, że wiatr wciąż wieje mu w oczy. A to za ładny, a to za dobry, nieustanie za, za...Tak nie jest łatwo iść przed siebie. Im dalej w prozę tym bardziej sznury historii bohaterów się splatają i to ciekawi. Opowieść o ludziach, którym odebrano głos, a teraz próbuje się go przywrócić, by usłyszeć jego tembr. O uniwersalnym wydźwięku, bo w wymiarze emocjonalnym dotycząca nie tylko tego co działo się na afrykańskiej ziemi, bo dotyka nie tylko przeszłości. Wiele form przemocy występuje po dziś dzień, nawet jeśli próbuje się je przestawiać w wysublimowanych formach. Oblicza zła nie sposób ukryć. Dużo tu o lokalnych społecznościach, które nie zawsze przyjmują jak swojego. O społecznych oczekiwaniach wobec mężczyzn i kobiet. O rozpaczliwym pragnieniu przynależności - odwiecznej tęsknocie - bez względu na geograficzne szerokości. Czyż nie? Zderzenie dwóch światów. Zagubionej Afryki i tej "cywilizowanej" Europy, która chce siłą. Świeżości narodzin i spróchnienia śmierci. Tego co było - z uprzedzeniami i dystansem do wszystkiego co nowe i jest. Dostajemy nieprzystosowanie, odrzucenie, niepewne kroki w niepewną przyszłość. Z dbałością o jakość języka, który jest tu obrazowy, choć chciałoby się więcej afrykańskiej kultury, by jeszcze bardziej wniknąć w jej klimat. Poczuć na własnej skórze spiekotę i suchość. Nonkonformistyczna powieść, która zmusza nas do wyjścia z wygodnych butów i wejście w te, które uwierają. Ktoś się odważy? www.zyj-bardziej.pl